Różnorodność gatunków stali pozwala na dokładne dopasowanie charakterystyki metalu do konkretnego zastosowania, zarówno ze względu na parametry wytrzymałościowe, jak i możliwe do wykorzystania technologie ich obróbki. Stal C45 należy do popularnych i chętnie wykorzystywanych materiałów używanych przy wykonywaniu większych konstrukcji, jak i części czy detali do maszyn i urządzeń.
Parametry stali istotne przy jej dopasowaniu do konkretnego zastosowania
„Stal jest materiałem, który jest powszechnie wykorzystywany przy produkcji maszyn, urządzeń, elementów konstrukcji o dużych rozmiarach, instalacji wszelkiego typu, mocowań i podpór, a także licznych przedmiotów codziennego użytku. Poszczególne gatunki stali zapewniają możliwość uzyskiwania zróżnicowanych parametrów użytkowych oraz charakteryzują się odmienną podatnością na dostępne metody obróbki. Przy większości zastosowań szczególne znaczenie mają cechy wytrzymałościowe stali określające jej zachowanie pod wpływem najczęściej występujących czynników zewnętrznych w postaci różnych obciążeń statycznych i dynamicznych, ale również chemikaliów czy działania temperatury. Równie istotny jest zakres operacji technologicznych, jakim można poddać stal w celu ulepszenia jej powierzchni czy dopasowania jej struktury do określonych potrzeb” – podkreśla przedstawiciel firmy MTM STAL, specjalizującej się w sprzedaży stali jakościowej i metali nieżelaznych.
Wśród najważniejszych parametrów stali znajdują się jej charakterystyki wytrzymałościowe – twardość określająca, jakie siły są potrzebne do odkształcenia jej powierzchni, udarność pokazująca stopień odporności na pękanie, sprężystość będącą miarą tego, przy jakich siłach stal zachowuje zdolność do powrotu do stanu wyjściowego czy ciągliwość, definiująca, jaką ilość energii może zaabsorbować stal po przekroczeniu granicy plastyczności, nim dojdzie do zerwania jej ciągłości. Jednymi z miar wytrzymałości mechanicznej stali są też jej wytrzymałość zmęczeniowa, związana z reakcją na cyklicznie powtarzające się naprężenia czy wytrzymałość na pełzanie wskazująca, skalę odkształceń pojawiających się przy stałym obciążeniu albo naprężeniu. Zakres charakterystyki stali, który musi być w szczególnym stopniu brany pod uwagę, zależy od planowanego sposobu jej wykorzystania, a lista istotnych parametrów przy każdym z zastosowań może być zupełnie inna.
Równie duże znaczenie mają właściwości technologiczne stali, związane z dopuszczalnymi sposobami obróbki. Są one powiązane z poszczególnymi parametrami stali, np. jej granicą plastyczności, wytrzymałością na rozciąganie czy własnościami temperaturowymi. Do najważniejszych należą skrawalność określająca łatwość, z jaką może być poddana obróbce ubytkowej, plastyczność związana z możliwością obróbki plastycznej – gięciem, cięciem czy kuciem lub walcowaniem. Znaczenie ma także spawalność pokazująca podatność stali na łączenie w tej technologii. Istotne są też cechy stali pozwalające na różne formy obróbki cieplnej i chemiczno-cieplnej – hartowanie, odpuszczanie, wyżarzanie zmiękczające, również te związane z ulepszaniem powierzchni – hartowanie powierzchniowe, azotowanie czy nawęglanie.
Podstawowe własności i zastosowania stali C45
Stal C45 oznaczana również jako stal 1.0503 jest jednym z najpopularniejszych gatunków stali niestopowej, co oznacza, że w jej składzie znajduje się żelazo i 0,45% węgla, oraz niewielkie ilości innych pierwiastków, takich jak mangan (0,5–0,8%), krzem (0,4%), chrom (0,4%), nikiel (0,4%) i molibden (0,1%) oraz nieznaczna ilość zanieczyszczeń – potasu i siarki, nie ma w nim jednak celowo wprowadzanych dodatków, które w stalach stopowych umożliwiają modyfikację niektórych charakterystyk stali. Stal C45 jest zaliczana do stali jakościowych przeznaczonych do ulepszania cieplnego.
Zakres zastosowań stali C45 jest bardzo szeroki, podobnie jak postacie, w których jest oferowana. Dostępne są zarówno kęsiska kwadratowe, jak i płaskie, pręty kute C45, blachy walcowane na gorąco lub zimno, taśmy czy odkuwki. Podstawowymi zastosowaniami stali 1.0503 są elementy podlegające średnim obciążeniom oraz te, przy których wymagana jest większa odporność na ścieranie. Wyrabia się z niej m.in. osie, wałki, wały korbowe i mimośrodowe, niehartowane koła zębate, wrzeciona, walce, wirniki pomp, wały silników elektrycznych, tarcze, śruby, dźwignie. Cieszy się dużą popularnością jako materiał do wyrobu noży, siekier, korkociągów i niektórych narzędzi. Stosuje się ją do produkcji korpusów maszyn i urządzeń, a także rozmaitych przyrządów, np. form do wtryskiwania, wytłaczania lub formowania próżniowego tworzyw sztucznych.
Jeżeli chodzi o procesy technologiczne, którym może być poddawana stal C45, to nadaje się do obróbki plastycznej przez kucie i walcowanie w zakresie temperatur 850–1100°C. W ramach obróbki cieplnej można ją ulepszać cieplnie, hartując w temperaturze od 820 do 860°C, poddawać odpuszczaniu w temperaturach 550–660°C. Nadaje się również do wyżarzania normalizującego w zakresie temperatur od 840 do 900°C oraz zmiękczania w temperaturze 650–700°C. Nie ma jednak możliwość jej przesycania i starzenia, jak również nawęglania i azotowania. Stal C45 może być hartowana do 50–60 HRC. Po wyżarzeniu zmiękczającym charakteryzuje się dobrą skrawalnością, po normalizacji i wyżarzeniu zmiękczającym jest podatna na cięcie mechaniczne. Należy do stali trudno spawalnych, co sprawia, że wymaga podgrzewania do temperatur przekraczających 200°C, wpływając na ograniczenie możliwości wykonania całego procesu w niektórych przypadkach.
Normą określającą zakres parametrów stali C45/1.0503 jest PN-EN ISO 683-1:2018-09 „Stale do obróbki cieplnej, stale stopowe i stale automatowe. Część 1: Stale niestopowe do hartowania i odpuszczania”.